كسانی كه با پرندگان سر وكار دارند چه صاحبان پرندگان زینتی وچه تولید كنندگان صنعتی بایستی آگاه باشند كه برخی بیماریهای طیور قابل انتقال به انسانند.البته باید توجه داشت كه این بیماریها غیر مشترك هستند ونباید باعث دلسردی ازجهت نگهداری طیور شود.برای بیشتر مردم این بیماریها مشكل جدی بوجود نمی آورند ولی نگهدارندگان طیور بایستی از این بیماریها آگاهی داشته باشند ودر صورت لزوم روش مقابله پزشكی با این بیماریها را بدانند. زئونوزها بیماریهای عفونی حیوانی هستند كه قابل انتقال به انسانند. عوامل عفونی میتواند:پروتوزوا، قارچی، باكتریایی، شیمیایی و یا ویروسی باشد. میزان حدت واستعداد ابتلا به بیماری به عواملی نظیر : سن، وضعیت بهداشت، وضعیت سیستم ایمنی واقدامات اولیه درمانی بستگی دارد. توانایی میكروارگانیسم برای بیماریزایی به میزان حدت واگیرداری آن ودزی كه شخص در ابتلا به آن قرار دارد ونیز مسیر بیماری بستگی دارد.ازمعروفترین این بیماریهامیتوان به : كلامیدیوزیس، سالمونلوزیس، آریزونوزیس ،كلی باسیلوز، انسفالیت شرقی اسبی و توبركلوزیس پرندگان اشاره كرد. این بیماریها جدی وحتی تهدید كننده حیات هستند.
۱-كلامیدیوزیس(Chlamydiosis)

كلامیدیا پسیتاسی(Chlamydia psittaci) یك ارگانیسم شبه باكتری غیر معمول می باشد كه در كل جهان دیده شده وبیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان را مبتلا می سازد. سبب بروز بیماری پسیتاكوزیس (Psittacosis) یا تب طوطی در پرندگان طوطی سان میشود. در سایر پرندگان یا در انسان سبب بروز بیماری اورنیتوزیس(Ornithosis) میشود.در آمریكا این بیماری در بوقلمون،كبوتر وطوطی سانان سبب ساز مشكل است. در اروپا پرندگان اصلی درگیر با این بیماری اردكها وغازها می باشند. برخی پرندگان مثل بوقلمون به این بیماری حساسند وبرخی نظیر مرغ مقاومند.كلامیدیوزیس بطور اولیه توسط استنشاق گرد وغبار آلوده به مدفوع پرندگان ناقل ، كه به عنوان منبع اصلی بیماری هستند،انتقال می یابد. عامل بیماری هم از طریق مدفوع وهم از طریق ترشحات تنفسی دفع می شود . این عمل با استرس تشدید می شود.حالت انتقال بیماری میتواند برای سالیان زیاد باقی بماند. عامل بیماری با خشك شدن از بین نمیرود كه سبب سهولت انتقال گوارشی و انتقال از طریق البسه وتجهیزات آلوده میشود. این بیماری از پرنده به پرنده و از مدفوع آلوده به پرنده و از پرنده به انسان میتواند انتقال یابد. انتقال از انسان به انسان مخصوصا از طریق بزاق میسر می باشد.كلامیدیوزیس یك خطر جدی برای كسانی می باشد كه با طوطی سانان وكبوترها سروكار دارند ونیز كسانی كه در كشتارگاههای بوقلمون كار می كنند ویا كسانی كه در آزمایشگاههای تشخیص بیماریهای طیور مشغول بكارند. دوره كمون این بیماری ۱۵-۴ روز ولی بطور معمول ۱۰روز است .در پرندگان مبتلا علائمی نظیر: اسهال، سرفه، ناراحتی مجاری تنفسی دیده می شود. اگر بیماری تشخیص داده نشده ودرمان نگردد مرگ ومیر بالاست. در بوقلمونها كاهش تولید تخم مشاهده می گردد. در انسان این بیماری بصورت بیماری تنفسی توام با تب مشاهده میگردد. بیماری با شروع ناگهانی واحساس سردی ودرد عضلات ومفاصل، سردرد، سرفه، كاهش اشتها و درد سینه آغاز می شود. بزرگ شدن طحال، تورم عضله قلب وكاهش ضربان میتواند مسئله را پیچیده نماید. برای درمان پرندگان مبتلا از كلر تتراسایكلین ویا سایر آنتی بیوتیكهای وسیع الطیف برای مدت ۴۵ روز وبیشتر تا ازاله كامل آلودگی استفاده می شود. در كبوترها وبوقلمون شاید روش درمان طویل المدت گله برای حذف ناقلین استفاده گردد. برای درمان انسانهای مبتلا از تتراسایكلین به مدت حداقل ۲۱روز استفاده می شود.چون این آنتی بیوتیك بطور برگشت ناپذیر با برخی مواد معدنی باند می شود لذا در طول دوره درمان بایستی میزان كلسیم پایین نگه داشته شود.
۲-سالمونلوزیس(Salmonellosis)

حدود ۲۰۰ سروتیپ متفاوت از گونه های سالمونلا وجوددارد. اغلب حیوانات به سالمونلا حساسند. این بیماری باكتریایی بیشتر در حیوانات تحت استرس پدیدار میگردد. بسیاری از آلودگیها غیر قابل تشخیص اند. درتمام گونه ها علایم مشترك بالینی شامل : اسهال، استفراغ وتب خفیف می باشد. با پیشرفت آلودگی از دست رفتن آب بدن، ضعف وگاهی بویژه در سن خیلی كم یا خیلی بالا مرگ رخ میدهد. در حالات وخیم بیماری تب بالا ، عفونت خونی ، سردرد وتورم درد آور طحال مشاهده می شود. آلودگیهای كانونی در هر عضو میتواند پدیدار گردد مثل: قلب ،كلیه، مفاصل، پرده مننژ، پریواستئوم(غشای فیبری بافت پیوندی كه استخوانها را بجــــز مفاصل می پوشاند). دوره كمون ۷۲-۶ ساعت میباشد،گرچه ۳۶-۱۲ ساعت معمولتر است. سالمونلا از طریق بلع مواد غذایی آلوده به مواد حاوی مدفوع(مدفوع،مسیرگوارشی)منتقل میشود. ترشح ودفع باكتری از چند روز تا چنــد هفته طول می كشد.در برخی حالات(سالونلا تیفی، تب تیفوئید) افراد آلوده بطور مادام العمر باكتری را دفع میكنند. سالمونلا انتریدیتیس در مواد آغشته به مدفوع پرندگان می تواند به درون پوسته تخم نفوذ كند وشاید در تخم نپخته پرندگان وجود داشته باشد. در اغلب حالات درمان به كمك مایعات والكترولیتها صورت می گیرد. آنتی بیوتیكهایی نظیر كلرامفنیكل، نیتروفورانها یا آمپی سیلین هنگامی كه باكتری در مناطق پیرامون روده جایگزین شده باشد ،استفاده میگردد.

۳-كلی باسیلوزیس (Colibacillosis)

كلی باسیلوز توسط آلودگی با اشریشیا كلی (Escherichia coli) ایجاد می شود. این باكتری در لوله گوارشی تمام حیوانات جایگزین می گردد. این باكتری چند سویه متفاوت داردكه شامل گونه های مشخص می باشد. همه سویه ها بیماریزا نیستند. درطیورآلودگی به اشریشیا كلی می تواند سبب ساز بیماریهایی چــون عفونـــت خونی ،سی آر دی،سینوویت(التهاب مفاصل منجر به لنگش)، پریكاردیت(التهاب پرده دور قلب) والتهاب اویدكت گردد. درانسانهای مبتلا به كلی باسیلوز،اغلب اسهال دیده می شود كه امكان دارد علائم دیگری بسته به سرو تیپ باكتری مسئله را غامض تر سازد. این علائم شامل : تب، اسهال خونی، شوك، لكه های خونریزی زیر پوست ومخاط می باشد.دوره كمون ۱۲ ساعت تا ۵ روز می باشد،گرچه ۷۲-۱۲ ساعت معمولتر است. انتقال از طریق دستگاه گوارش صورت میگیرد.كلی باسیلوز اغلب از طریق غذا یا آب انتقال می یابد. در اغلب حالات درمان علائم با استفاده از مایعات وپادزهرها صورت می گیرد. در عفونتهای شدیدتر ،آنتی بیوتیكهایی نظیر تتراسایكلین وكلرامفنیكل شاید ضروری باشند

۴-عفونتهای آریزونا (Arizona infections)

عفونتهای آریزونا توسط باكتری سالمونلا آریزونا(Salmonella arizona)  بوجود می آیند كه در كل دنیا پراكنده است. این بیماری بیشتر در پرندگان وخزندگان دیده می شود هرچند احتمالا تمام حیوانات مستعد این بیماری هستند. حیوانات جوان بیشتر در معرض بیماری هستند. در بیشتر گونه های پرندگان آلودگی به این باكتری باعث كاهش تولید تخم و كاهش قابلیت تفریخ میشود. در پولتها ومرغها ضعف، بی اشتهایی ولرزش دیده می شود.در بوقلمون، مرغ وقناری تا بیش از ۶۰% تلـــــفات می تواند رخ دهد. در انسان معمولترین علامت اسهال است.بسیاری از عفونتها غیر قابل تشخیص اند.در برخی حالات عفونت خونی دیده می شود.دوره كمون ۷۲- ۶ ساعت می باشد گرچه ۳۶-۱۲ ساعت معمولتر است. انتقال از طریق دستگاه گوارش صورت می گیرد. البته انتقال از طریق تخم نیز ممكن است. پرندگان آلوده می توانند به مدت طولانی از طریـــق دفع روده ای ناقل باقی بمانند. بسیاری از آنتی بیوتیكها میتوانند سبب كاهش مرگ ومیر شوند ولی نمی توانند باعث پاك شدن روده ناقلین گردند. این باكتری نسبت به دیگر گونه های سالمونلا حدت كمتری دارد ولی می تواند ماهها در خاك ،آب ، غذا زنده بماند.

۵-انسفالیت اسبی شرقی (Eastern Equine Encephalitis)

انسفالیت اسبی شرقی (EEE)توسط یك ویروس نوع RNA از جنس آلفاویروس(Alphavirus)  خانواده توگاویریده  (Togaviridae)  بوجود می آید. علائم بطور معمول در قرقاول، مرغ، بلدرچین سفید، اردك، بوقلمون وشترمرغ استرالیایی دیده می شود. علائم گوارشی واسهال خونی واضحترین علائم هستند. EEE توسط حشرات منتقل میشود. تكامل ویروس به وجود حشرات وپرندگان گنجشكی(پرندگان آواز خوان مثل پرستو ،سار ،زاغ وفینچ ها) وابسته است. حشرات باید آلوده باشند و توسط پرندگان،اسبها وانسان خورده شوند تاسبب انتشار بیماری گردند. در قرقاول آلودگی توسط حشره است ولی روش انتشار دیگری توسط نوك زدن وكانی بالیسم وجوددارد. حالتهای فراگیر بیماری در اواخر مرداد و اوایل سرما رخ می دهد. بیماری میتوانند در طول سال وجود داشته باشد در مناطقی مثل فلوریدا كه فصل طولانی رشد و نمو حشره را دارد EEE .اغلب افراد زیر ۱۵ سال یا بالای ۵۰ سال را درگیر میسازد.در بزرگسالان بیماری بطورناگهانی با تب بالا، سردرد، استفراغ ، لرزش پیشرونده منجر به سفتی گردن ،تشنج، انقباض، هذیان، رعشه،گیجی وكومـــا آغاز می شود.در كودكان EEE با علائم مشخصی نظیر تب، سردرد واستفراغ به مدت ۲-۱ روز همراه است.پس از آن انسفالیت(التهاب مغز) بطور ناگهانی و با شدت زیاد آغاز میشود. عدم رشد فكری یا دیگر علائم عصبی پایدار بطور معمول در مبتلایان مشاهده می گردد.

۶-مایكوباكتریوم اویوم (Mycobacterium avium)

این بیماری به باكتری توبركلوزیس انسانی وگاوی نزدیك است.در پرندگان این باكتری سبب ناتوانی مزمن همراه با ندولهای توبركولار می شود.درانسان آلودگی به این باكتری میتوانند باعث زخمهای عفونی توام با تورم گره های لنفاوی منطقه ای گردد.آلودگی در اشخاص ضعیف حادتر است.این باكتری با خوردن آب یا غذای آغشته به مدفوع پرندگان ناقل منتشر می شود.گله های مرغ آلوده دچار تلفات میگردند.اغلب آلودگیهای مایكوباكتریوم توسط آنتی بیوتیكها قابل درمان هستند ولی مایكوباكتریوم اویوم مستثنی است زیرا به آنتی بیوتیكها فوق العاده مقاوم است.جهت رفع آلودگی جراحی و برداشتن گره های لنفاوی آلوده ضروری است.

۷-هیستوپلاسموزیس (Histoplasmosis) 

یك قارچ واقعی ترجیح می دهد كه در خاك غنی از مدفوع پرندگان رشــــد نماید. (Histoplasmosis)  یكی ازآنهاست. قارچها اغلب در حفره ها وغارها وجود دارند. پرندگان به آلودگی حساس نیستند ولی هیستوپلاسموزیس می تواند روی انسان، سگ، گربه، گاوشیری، اسب و بسیاری از پستانداران وحشی اثر گذار باشد.دوره كمون ۱۴-۷ روز است. اغلب حالات در انسان بدون علامت هستند. بیماری شاید در سه شكل ریوی بروز نماید: حاد(معمولتراست)،مزمن، انتشاری. شكل حاد مشابه انفلوانزاست و چندین هفته بطول می انجامد وعلائمی نظیر سردی، درد سینه، سرفه های غیرمولد، تب و بیقراری را شامل می شود. فرم مزمن در افراد بالای ۴۰ سال دیده میشود و مشابه توبركلوزیس است. در این حالت سرفه های مولد، خلط آلوده، كاهش وزن وتنفس بریده بریده مشاهده می شود.فرم انتشاری در افراد خردسال یا پیر دیده می شود.جراحاتی شامل كبد و طحال متورم و زخمهای مخاطی وجوددارند.این فرم درصورت عدم معالجه كشنده می باشد.برای درمان از آمفوتریسین بی (B) استفاده میشود.انتقال از طریق استنشاق اسپرهای تولید شده توسط قارچ صورت میگیرد.این بیماری مسری نیست منبع بیماری خاك است ، بویژه اگر آلوده به مدفوع پرندگان وخفاشها باشد.اگر در یك محیط آلوده كار می كنید محیط را مرطوب سازید و ماسك به صورت بزنید.جهت كشتن قارچ از اسپری فرمالدئید روی خاك آلوده استفاده نمایید.گرچه این بیماری به پرندگان ربط دارد ولی بیماری زئونوتیك نیست زیرا منبع آلودگی خاك است نه پرنده.

۸-کریپتوکوکوزیس  (Cryptococcosis)

یكی دیگر از قارچهایی كه ترجیح می دهد در خاك غنی از مدفوع پرندگان رشد كند کریپتوکوکوزیس است.دوره كمون احتمالا هفته ها بطول می انجامد.آلودگیها در بسیاری پستانداران، بیشتر در انسان، سگ وگربه دیده شده اند.درپرندگان آلودگی نادر است. انتقال این بیماری اغلب ازاستنشاق این قارچ مخمر مانند صورت می گیرد،گرچه اغلب راه گوارش باعث انتقال بیماری است.انسان بیشتر از راه مجاورت با لانه های قدیمی كبوتر یا مدفوع آنها مبتلا می شود.در انساناین بیماری بیشتر با مننژیت یا مننژوانسفالیت شناخته می شود و متعاقب آن آلودگی ریوی توام با سرفه ،خلط آغشته به خون، تب و لرزش مشاهده می شود.بیماری بیشتر به حالت مزمن است.علائمی نظیر تب، سرفه، سینه درد، خروج خون از دستگاه تنفسی، سردرد در پی آن سفتی گردن و اختلال در بینایی وجود دارد. نظیر هیستوپلاسموزیس این بیماری نیز گرچه به پرندگان بسته است ولی بیماری زئونوتیك محسوب نمی شود چون منبع اصلی بیماری خاك است نه پرنده.

۹-كریپتوسپوریدیوزیس (Cryptosporidiosis)

كریپتوسپوریدیوزیس توسط پروتوزوایی از جنس كریپتوسپوریدیوم  (Cryptosporidiom)ایجاد می شود.سه گونه از این پروتوزوا به نامهای (C.baileyi)،  (C.meleagridis) ویك گونه بی نام در بلدرچین شناخته شده اند.بطور طبیعی این بیماری مشكلات تنفسی در مرغ و بوقلمون پدید می آورد.همچنین می تواند سبب تورم دستگاه گوارش واسهال شود.در انسان دردهای شكمی، استفراغ، اسهال آبكی ۴- ۳ روز بطول می انجامد.در افراد ضعیف مسئله حادتر است واسهال مقاوم و اختلال در درجذب مواد مغذی وكاهش وزن دیده می شود.دوره كمون ۷-۳ روز است وانتشار از راه گوارشی با بلع اووسیتهای آلوده صورت می پذیرد

۱۰-آلوئولیت آلرژیک (Allergic Alveolitis)

این بیماری بعنوان بیماری ریوی كفتر بازها نیز شناخته شده است و از شناخته شده ترین بیماریهای زئونوتیك پرندگان است.این بیماری در شكلهای حاد،تحت حاد و مزمن بروز می كند.علایم بالینی به سبب كاهش حجم ریه ناشی از افزایش واكنشهای حساسیت پذیری به پر، شوره، گرد مدفوع ایجاد میشود.التهاب نایژكها جراحت مشخص است.فرم حاد بیماری توسط حالات سخت نظیر پاك كردن لانه كبوترها توام با حساسیت شخص تسریع میشود. علائم در زمان كوتاه بروز می كنند و شامل سرفه، تنفس توام با اشكال، تب وسردی می باشد.حالت مزمن با علائم خفیف تر،جدی تر می باشد و ممكن است با علائم سرماخوردگی سخت یا انفلوانزا اشتباه گرفته شود.افراد مبتلا سرفه غیر مولد مزمن دارند و عدم تحمل به فعالیت وكاهش وزن نیز دیده میشود.جراحات ماندگار ریه ها ممكن است گسترش یابد كه شامل فیبروزیس ریوی كه تبادل گازی و حجم ریوی راكاهش می دهد،است.فرم مزمن میتواند درطول ۲ سال گسترش بیابد اما اغلب ۲۰-۱۰ سال طول می كشد.بیماران مبتلا باید از پرندگان دوری جویند.مجاورت با حتی مقادیر كم پر، شوره یا مدفوع پرندگان می تواند سبب بروز علائم شدید تنفسی شود.حدت بیماری میتواند با استفاده از ماسك در هنگام تمیز كردن لانه پرندگان،تمیزكردن روزانه لانه پرندگان،شستشوی مداوم پرندگان دست آموز و نصب سیستم تهویه به حداقل برسد.

نتیجه گیری

كسانی كه به نگهداری پرندگان اشتغال دارند بایستی آگاه باشند كه بیماریهای جدی از پرندگان می تواند به آنها منتقل شود.البته تعداد این بیماریها كم است ولی افراد خردسال،پیر و كسانی كه سیستم ایمنی آنها ضعیف شده است بیشتر باید مراقب باشند.بسیاری ازین بیماریها با خوردن خوراك آلوده به مواد دفعی پرندگان منتقل میشوند.در هرحال با رعایت مسایل واصول بهداشتی می توان از بسیاری از این بیماریها پیشگیری نمود.همچنین استفاده از ماسك دهنی برای جلوگیری از استنشاق غبار آلوده پرندگان پیشنهاد می گردد.اگر شما علایم بیماری شبه آنفلوانزای مقاوم را دارید باید به دكتر مراجعه كنید و آگاه باشید كه امكان دارد این بیماری را از پرندگان گرفته باشید